Weg van het hart
Het leven is niet alleen maar rozengeur en maneschijn, het leven zit ook vol pijnlijke ervaringen, soms zo pijnlijk dat we weg van ons hart en lichaam gaan om de pijn niet meer te hoeven voelen. Denk maar aan het in je hoofd leven waarbij er weinig tot geen verbinding is met het lichaam.
Ook kan het zijn dat je wel blijft voelen maar juist blijft hangen in allerlei vervelende en lastige gevoelens. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat je zo ontzettend kwaad bent op je ex-partner en dat je hem of haar inmiddels wel wat aan wilt doen. Of merk je dat je zo snel jaloers bent op je zus of broer dat de relatie met hem/haar er niet beter op wordt en je misschien ook wel allerlei vervelende gedachtes over hem/haar hebt. Het kan ook zijn dat je snel schuldig voelt en een grote verantwoordelijkheid op je neemt of dat je telkens braaf weer binnen de lijntjes kleurt. Zo zijn er tal van vervelende en moeilijke emoties die je kunt ervaren.
Vandaag schrijf ik in deze blog over het hart, pijn en verschillende vormen van emoties waarin een beeld wordt gegeven over hoe we weg bewegen van het hart en hoe de verschillende emoties zich ontwikkelen. Ik ga niet in op de inhoud van de verschillende emoties maar geef een beeld over verschillende soorten emoties en de verschillende lagen die er zijn in het land van het gevoelsleven en hoe we daarin steeds verder weggaan van het hart.
Deze tekst is geïnspireerd op en geschreven vanuit de visie van Riekje Boswijk-Hummel waarbij ik het boek ‘De reis van het gewaarzijn’ gebruikt heb als uitgangspunt.
Veel leesplezier!
Inhoud van deze blog
(klik om ergens naar toe te gaan):
We beginnen bij het begin...
De ziel
De ziel kent verschillende benamingen, denk maar aan essentie, kern, wezen, licht, Zelf, astraallichaam…. Wat voor naam we er ook aan geven, volgens Riekje Boswijk-Hummel bestaat dit fenomeen uit oorspronkelijke energie. Een energie dat afkomstig is uit zoals Riekje het noemt het Onbegrensde Veld van licht of energie. Volgens haar komt alles uit dit veld en keert het er ook weer naar terug. Andere benamingen voor dit. Onbegrensde Veld zijn ook wel de Bron, het Licht, het Zijn, Heilige, God, het Al etc..
Zoals we weten hebben wij mensen een fysiek lichaam, waarbij het steeds bekender wordt dat dit bestaat uit meer dan de tastbare materie. Denk maar aan de chakraleer met de chakra’s, meridianen en het energieveld (aura) of aan de antroposofie, met het etherlichaam en de Ik-organisatie…
Ook Riekje gaat er vanuit dat er meer is dan alleen het fysieke lichaam, volgens haar stroomt de ziel met haar oorspronkelijke energie van het Onbegrensde Veld door het fysieke lijf heen.
De energie van de ziel kan worden ervaren als vrede, stilte, rust, ruimte, sereniteit, vervulling, eenheid. Met name eenheid wordt hier sterk mee verbonden. Eenheid in de zin dat alles met elkaar verbonden is, alles is zoals het hoort te zijn en waarin geen ‘ik’ bestaat, want die is onderdeel van het geheel. Het gaat veelal over het gevoel van wij, over een diepe verbondenheid met alles om je heen door het gevoel er één mee te zijn. Het lijkt op hoe een baby de wereld ervaart: symbiotisch.
Het hart
Rondom de geboorte daalt een ziel een lichaam in en stroomt de oorspronkelijke energie door het lichaam heen. Riekje omschrijft het niet zo, maar zelf ervaar ik het hart als de zetel (de woning) van de ziel.
De stromende oorspronkelijke energie (vergelijkbaar met wit licht) valt als het waren door een prisma en krijgt twee gevoelskleuren: liefde en vreugde, wat een nieuwe dimensie vormt: het hart.
Het hart kent nog geen afgescheiden ‘ik’ maar ook niet het ‘wij’ van de ziel. Het is een soort tussenfase waarin er wel de ervaring is van een ‘ik’ maar die gevoeld wordt als onderdeel van een groter geheel, van een ‘wij’.
Vreugde is vrijuit stromende energie. Vreugde is energie wat vanuit de ziel door het hart heen spontaan naar buiten kan stromen wat zich gelijk wil uiten in gedrag. Denk maar aan het huppelen van een kind, maar ook zingen en dansen zijn hier directe uitingen van. Het is niet overdacht, het is spontaan.
Andere vormen van vrijuit stromende energie zijn;
- Geestdrift
- Enthousiasme
- Verwondering
- Nieuwsgierigheid (vanuit alle openheid iets willen ontdekken/onderzoeken en verwonderd zijn over de wereld)
Liefde is energie vanuit verbinding; energie die is verbonden met iets of iemand. Liefde is dus nooit alleen, er is verbinding met iets. Riekje schrijft in haar boek ‘De reis van het gewaarzijn’ nog uitgebreid over wat zij verstaat onder liefde, en heeft er zelfs een heel boek over geschreven: ‘De anatomie van liefde’. Zeker de moeite waard om die te lezen! Voor nu, ga ik daar verder niet op in, alleen nog dat Riekje liefde verschillende gevoelskleuren geeft:
- Houden van
- Mededogen
- Troost
- Medevreugde
- Geduld
- Begrip
- Mildheid
- Vergeving
- Spijt
- Verzoening
- Rechtvaardigheid
- Verontwaardiging
- Moed
De energie stroomt vrijuit en uit zich ook vrijuit in gedrag. Zo stroomt de energie uit het hart en wil zich ergens in uiten of met iets/iemand verbinden. Je wilt bijvoorbeeld gaan huppelen of gaan zingen, iemand een knuffel geven of iets hebben. Het kan zijn dat dit allemaal lukt, de uitvoering slaagt wat een fijn en voldaan gevoel geeft.
Het leven is niet alleen maar rozengeur en maneschijn
In de bovenstaande dimensies is er nog geen sprake van stagnaties en frustraties. Maar, het leven is niet alleen maar rozengeur en maneschijn, frustraties en stagnaties horen bij het leven. Zo kan het ook zijn dat het anders loopt; je mag of kan niet huppelen of zingen, of degene wie je wilde knuffelen wilt dat niet of datgenen wat je wilde hebben was niet zoals je had gehoopt dat het was. Je krijgt niet wat je gehoopt had te krijgen en kon niet doen wat je wilde doen. Zo ontstaat er een stagnatie. Tussen jou en het ‘doel’ komt iets tussen waardoor het ‘doel’ niet bereikbaar is en de energie stagneert. Riekje noemt hetgeen ertussen een obstakel.
Schok en kramp
Nadat er iets gebeurt waardoor je niet kunt doen of krijgen wat je wilt/verlangt, ontstaat er een schrik reactie. Je ademt in en niet meteen weer uit, spieren spanning zich aan wat een soort verkramping veroorzaakt. Er kan verbazing zijn, onbegrip of verbijstering. Je bent in de war en snapt niet wat er gebeurt.
Ook verkrampt het hart, wat we goed kennen in ons taalgebruik zoals het gevoel hebben dat je dichtklapt en een gesloten hart hebben. Riekje omschrijft het als kramp rondom het hart: pijn.
Van binnen naar buiten
Vanuit de ziel en het hart kom je nu in een andere laag terecht, zo beweeg je van het hart af naar buiten toe; van binnen naar buiten. De eerste laag die we dan tegenkomen noemt Riekje de directe emoties. Ze noemt het ‘direct’, omdat ze gelijk na de pijn ontstaan. Het woord ‘emotie’ komt van het Latijnse woord ‘e-movere’ wat naar buiten bewegen betekent. Voor de directe emoties betekent dit dat ze in gedrag een naar buiten bewegende richting hebben.
Directe emoties
Gelijk nadat de schok is geweest is er dus pijn en vervolgens ontvouwen zich gelijk de directe emoties. Zo word je (in de puurste vorm) boos of bang en ontstaat er een reactie in de vorm van beweging, zoals: schoppen, schelden, weggaan/rennen etc..
Directe emoties zijn dus emoties die direct na de pijn ontstaan en zijn naar buiten gericht: boos is vechten en bang is vluchten. In een komend ander blog bericht ga ik verder in op de emoties boos en bang.
Verdriet hoort ook bij de directe emoties, samen met pijn. Maar deze twee vragen wat extra uitleg.
Pijn is de kramp die ontstaat rondom het hart. Om weer terug bij het hart te komen (we zijn namelijk van binnen (hart) naar buiten (de laag van directe emoties) gegaan, is dus weg van het hart) moeten we de pijn passeren. En dat is niet makkelijk, want afhankelijk van hoe groot en pijnlijk de pijn is willen we die veelal niet voelen. Maar om terug te gaan naar het hart moet volgens Riekje de pijn doorvoelt worden, waarbij het ook belangrijk is dat we de pijn doorvoelen in het bijzijn van een een echt luisterende ander. Wanneer je de pijn bewust voelt kan de kramp rondom het hart ontspannen en gaan de poorten naar het hart weer open.
Verdriet omschrijft Riekje als stromende pijn. Wanneer we met onze aandacht bij de pijn zijn en deze voelen kan de verkramping ontspannen en gaat pijn stromen. Wanneer we huilen stroomt de pijn het beste. “Huilen is: pijn laten stromen in tranen, verdriet voelen.” (blz. 56 De reis van het gewaarzijn). Verdriet en huilen kent overigens verschillende vormen, denk maar aan slachtofferverdriet en jammeren. Het verdriet dat helend is noemt Riekje ‘puur verdriet’.
Hoe ziet dit alles er in de praktijk uit?
Een kind krijgt de spontane impuls om een hond te knuffelen. Op het moment dat hij naar de hond toe rent houdt moeder hem tegen. Om wat voor reden moeder dit dan ook doet, zij wordt het obstakel in de stroming. Gelijk schrikt – al dan niet zichtbaar – het kind en in een milliseconde daarna wordt hij boos. Het kind probeert zich driftig uit de armen van moeder te wurmen, want hij wil zo graag naar de hond. Moeder ziet wat er gebeurt en reageert daar adequaat op. Moeder erkent bijvoorbeeld de boosheid van het kind, geeft het aandacht en legt uit waarom ze niet wil dat hij naar de hond toe rent. De boosheid van het kind neemt af, tranen komen en hij snikt een paar keer en vervolgens ontspant hij weer. Zo beweegt het kind uit de directe emotie terug naar het hart.
Wanneer je de pijn bewust voelt kan de kramp om het hart ontspannen en gaan de poorten naar het hart weer open
Maar, wat als directe emoties verboden worden?
Wat als je niet mag huilen, uitgelachen wordt om dat waar je bang voor bent en je boosheid niet geaccepteerd wordt? Het klinkt misschien gek, maar het gebeurt vaker dan je denkt…:
Je mag niet huilen of verdrietig zijn, dit kan doorklinken in woorden als ‘ach joh, het valt allemaal wel mee’, of ‘ach, stel je niet zo aan, zo erg is het allemaal niet’, of ‘ach, wat vervelend zeg, maar wel fijn dat je geen been hebt gebroken’, of ‘ssssttt stil maar, je hoeft niet zo te huilen, droog je tranen maar’.
Je mag niet boos zijn, dit kan doorklinken in woorden als ‘nou zeg, je hoeft niet zo boos te worden hoor!’, of ‘jemig zeg, je hoeft niet zo belachelijk te doen’, of in gedrag een kind bijvoorbeeld op een time-out plek zetten of naar zijn kamer sturen en pas terug mag komen als het afgekoeld is. Of lachen bij een klein kind als die boos wordt, want het is toch wel heel schattig als het kind zo boos is.
Je mag niet bang zijn, dit kan doorklinken in woorden als ‘kom op, niet zo aanstellen, het is maar een spreekbeurt, ze eten je niet op’, of ‘je hoeft niet zo bang te zijn, er zit echt niets onder je bed’, of ‘nou, dat valt wel mee toch’. Of lachen wanneer iemand om hulp vraagt om een spin weg te halen: ‘hahaha, jemig zeg dat is echt een hele kleine spin, pff ben jij daar nu bang voor…?!’
De indirecte emoties, een omleiding
Wanneer er een verbod komt op de directe emoties ontstaat er een nieuwe laag en bewegen we nog verder van het hart. In de jeugd is er dus door de omgeving ‘gesleuteld’ aan de uitingen van de directe emoties. Zo ontstaan er zoals Riekje het noemt omleidingen. Indirecte emoties zijn vervormingen van de directe emoties.
In het kort verschillende omleidingen:
Wanneer boosheid verboden wordt zijn er vier verschillende tactieken waarmee we dan door kunnen vechten om alsnog je ‘doel’ of een vervorming van je ‘doel’ te behalen: slachtofferverdriet, verleiden/vleien, jaloezie en ‘gerechtvaardigde’ woede (straf en wraak).
Ook kun je stoppen met vechten, dit uit zich in braaf en gehoorzaam zijn, het hebben van schuldgevoelens en schaamte.
De boosheid wordt dus vervormt en onderdrukt en slaat en stapelt zich op in jezelf.
Wanneer angst verboden wordt kan dat tot uiting komen in stoer en onbetrouwbaar zijn.
Het onderdrukken van angst kan zich uiten in negeren en dapperheid, de angst overschreeuwen, of vervormingen van angst krijgen (zoals watervrees, bang voor spinnen etc.), afleiding zoeken, sederen en verdoven.
En wanneer puur verdriet verboden wordt kan dit tot uiting komen in flink zijn. Bij het flink zijn komt plichtsgetrouwheid (doorzetten zonder grenzen) vaak voor, wat nog weel eens uitloopt tot een burn-out.
Wat Riekje niet schrijft maar wat ik wel een waardevolle toevoeging vindt is dat wanneer de pijn te groot is er ook weerstand ontstaat. Hierover vertel ik in een ander blog bericht later meer.
Hoe ziet deze weg er in de praktijk uit?
We nemen het voorbeeld van hierboven van het kind en de hond:
Een kind krijgt de spontane impuls om een hond te knuffelen. Op het moment dat hij naar de hond toe rent houdt moeder hem tegen. Om wat voor reden moeder dit dan ook doet, zij wordt het obstakel in de stroming. Gelijk schrikt – al dan niet zichtbaar – het kind en in een milliseconde daarna wordt hij boos. Het kind probeert zich driftig uit de armen van moeder te wurmen, want hij wil zo graag naar de hond.
In plaats van dat moeder ziet wat er gebeurd en daar adequaat op reageert, reageert moeder met de woorden “nou zeg, je hoeft niet zo boos te worden hoor, dat vind ik helemaal niet leuk als je zo doet” Het kind begint te mekkeren en te huilen. Dit huilen is geen stromende pijn, het zijn slachtoffer tranen. Moeder wordt boos op het kind en stuurt hem naar zijn slaapkamer om af te koelen. Voor het kind is het natuurlijk helemaal niet leuk om zo gestraft te worden en alleen te zijn op zijn kamer. Het kind voelt zich schuldig en wordt braaf weer kalm maar gaat niet terug naar zijn hart. Wanneer het kind weer naar beneden mag komen gaan ze eten en is het hele gebeuren in de verledentijd, althans… voor moeder dan.
Zeker wanneer zoiets vaak gebeurt leert het kind dat het niet boos mag zijn en zal hij zijn boosheid niet meer uiten. In plaats daarvan krijgt het kind schuldgevoelens en zal hij zijn gedrag aanpassen en bijvoorbeeld gaan gehoorzamen zodat de pijn die hij eerder hierin heeft ervaren niet meer hoeft te voelen en er op deze wijze voor zorgen dat het ook niet meer zal gebeuren; pijn voorkomen.
De laatste redding
Verlossing
Wanneer de pijn te veel wordt is er nog een uitweg waarin je verlost bent van alle verwarrende en pijnlijke gevoelens. Gevoelens, emoties en pijn voel je namelijk in je lichaam. En je raadt het al, met het denken (wat zich in het hoofd bevindt) kunnen we niet voelen.
De zolderkamer op; de ratio
Als we het lichaam als een huis beschouwen is het hoofd de zolderkamer. Daar bevindt zich het denken; de ratio. Op de daaronder liggende verdiepingen bevindt zich al het voelen, zoals de emoties en pijn.
Het op zolder wonen kent verschillende dimensies, zo kan het zijn dat je de zoldertrap nog op en af kunt maar het kan ook zijn dat deze niet meer begaanbaar is of dat je de zolderdeur op slot hebt gedaan.
Wanneer je dus naar de zolder verhuist en de trap naar zolder hebt ingetrokken en de deur hebt dicht gedaan, hoef je niet meer te voelen en ben je niet meer in contact met je emoties. Een ‘goede’ oplossing om de pijn niet meer te voelen. Maar dat betekent veelal ook dat al het andere ook niet meer gevoeld wordt. Het denken, de ratio, heeft de overhand genomen. De kleur, de beleving, is eruit gelopen.
Mensen die in hun hoofd leven kunnen vaak wel óver (hun) gevoelens en emoties praten, waardoor het lijkt alsof zij niet in hun hoofd leven. Echter kunnen ze niet of nauwelijks voelen waar ze over praten; er is geen gevoelde verbinding mee en ze beleven het niet/nauwelijks.
Woorden die passen bij de ratio:
- Denken
- Niet meer voelen
- Geen emoties
- Praten over gevoel
- Bagatelliseren
- Relativeren
- Verklaren
- Lichaam als ding
- Uitleg geven
- Controle
- Overzicht
- Denigrerend
- Relativeren via humor
- Analyseren
- Psychologiseren
- (ver)oordelen
- Goed of fout
- Zwart wit denken
- Theoretiseren
- Rigide, stug, niet flexibel
Lichamelijke klachten
Wanneer gevoelens, emoties en pijn geen aandacht worden gegeven, deze niet (bewust) gevoeld worden en de energie niet uit het lichaam kan stromen gaat dit vastzitten in het lichaam én kun je niet terug naar je hart bewegen. Het lichaam moet hard werken om de energie ingekapseld te houden. Binnen craniosacraal therapie noemen we dat energiecystes; vastgezette, ingekapselde energie. Dit wordt een stoorzender in het lichaam, het lijf heeft steeds meer nodig om het vast te houden waardoor je op den duur allerlei klachten krijgt.
Hoe ver je ook bent afgedwaald
van je hart en ziel, er is
altijd een weg terug.
Hoe verder?
Riekje schrijft over het van buiten weer naar binnen bewegen uitgebreid in haar boek. Vanuit haar visie ga ik hier nu niet verder op in.
Voor nu wil ik deze blog afsluiten met het aanwakkeren van een stukje bewustwording en nieuwsgierigheid. Wees eens nieuwsgierig naar je eigen emoties; welke emoties kom jij tegen? Hoe ga je er mee om? Herken je vervormingen bij jezelf? Zijn er dingen die je herkent in het gezin waar je bent opgegroeid? Kun je mild zijn naar jezelf, en zien dat jouw reactie een bescherming is tegen pijn? En, kun je nieuwsgierig zijn naar hoe jij reageert op emoties van anderen? Wat merk je daar dan in?
Bewust worden (vanuit nieuwsgierigheid) is een eerste stap.
Het is belangrijk om stil te staan bij wat iets met je doet, hoe je erop reageert en wat je nodig hebt om de energie te laten stromen en weer naar je hart te kunnen bewegen. Het gaat niet over fiksen en een kunstje uitvoeren, maar over erbij zijn en ermee zijn. Het is een holding space waarin dat wat er is gezien, gevoeld en gehoord kan worden (en dat ook wordt) en het daardoor als vanzelf kan gaan bewegen:
Stilstaan, contact maken, aandacht
richten, niets doen en volgen...
Laat je verassen en speel!
Wel wil ik hieraan toevoegen dat niet ieder wizzewasje bewust beleeft hoeft te worden, er zijn dingen waarbij je als vanzelf weer terug naar je hart beweegt.
Er kunnen ook dingen zijn waarmee je zelf niet genoeg mee uit de voeten komt. Therapie kan dan ook nodig zijn om weer naar je hart te komen. Binnen de craniosacraal therapie hebben we mooie zachte lichaamsgerichte wijzen om met vastgezette pijn en emoties te werken.
Merk jij dat je vastloopt en heb jij behoefte aan emotioneel lichaamswerk als ondersteuning in je ontwikkeling en in de weg terug naar je hart? Wees welkom bij Praktijk Evoli! Ik ontvang je graag om diepzee te duiken.
Samenvattend hebben we dus een ziel en hart waar oorspronkelijk energie in stroomt. Wanneer je de impuls van het hart volgt maar er iets gebeurt waardoor er een obstakel komt, schrik je en ontstaat er vervolgens een directe emotie (boos of bang). Afhankelijk van hoe de omgeving in jouw jeugd is omgegaan met jouw emoties zul jij op het obstakel reageren met het uiten van de directe (pure) emoties of indirecte (vervormingen van) emoties. Ook kan het zijn dat je in je hoofd bent gaan leven en daarmee in de buitenste laag terecht bent gekomen; het verste weg van je hart, de laag waar je niet meer voelt.
Als gevolg van een obstakel ontstaat er in verschillende mate pijn. Wanneer je de pijn kunt doorvoelen kan de kramp rondom het hart ontspannen en kun je weer terug naar het hart bewegen.
Rachel
Geïnspireerd door Riekje Boswijk-Hummel, het boek ‘De reis van het gewaarzijn’.
Weg van het hart
Het leven is niet alleen maar rozengeur en maneschijn, het leven zit ook vol pijnlijke ervaringen, soms zo pijnlijk dat we weg van ons hart en lichaam gaan om de pijn niet meer te hoeven voelen. Denk maar aan het in je hoofd leven waarbij er weinig tot geen verbinding is met het lichaam.
Ook kan het zijn dat je wel blijft voelen maar juist blijft hangen in allerlei vervelende en lastige gevoelens. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat je zo ontzettend kwaad bent op je ex-partner en dat je hem of haar inmiddels wel wat aan wilt doen. Of merk je dat je zo snel jaloers bent op je zus of broer dat de relatie met hem/haar er niet beter op wordt en je misschien ook wel allerlei vervelende gedachtes over hem/haar hebt. Het kan ook zijn dat je snel schuldig voelt en een grote verantwoordelijkheid op je neemt of dat je telkens braaf weer binnen de lijntjes kleurt. Zo zijn er tal van vervelende en moeilijke emoties die je kunt ervaren.
Vandaag schrijf ik in deze blog over het hart, pijn en verschillende vormen van emoties waarin een beeld wordt gegeven over hoe we weg bewegen van het hart en hoe de verschillende emoties zich ontwikkelen. Ik ga niet in op de inhoud van de verschillende emoties maar geef een beeld over verschillende soorten emoties en de verschillende lagen die er zijn in het land van het gevoelsleven en hoe we daarin steeds verder weggaan van het hart.
Deze tekst is geïnspireerd op en geschreven vanuit de visie van Riekje Boswijk-Hummel waarbij ik het boek ‘De reis van het gewaarzijn’ gebruikt heb als uitgangspunt.
Veel leesplezier!
We beginnen bij het begin...
De ziel
De ziel kent verschillende benamingen, denk maar aan essentie, kern, wezen, licht, Zelf, astraallichaam…. Wat voor naam we er ook aan geven, volgens Riekje Boswijk-Hummel bestaat dit fenomeen uit oorspronkelijke energie. Een energie dat afkomstig is uit zoals Riekje het noemt het Onbegrensde Veld van licht of energie. Volgens haar komt alles uit dit veld en keert het er ook weer naar terug. Andere benamingen voor dit. Onbegrensde Veld zijn ook wel de Bron, het Licht, het Zijn, Heilige, God, het Al etc..
Zoals we weten hebben wij mensen een fysiek lichaam, waarbij het steeds bekender wordt dat dit bestaat uit meer dan de tastbare materie. Denk maar aan de chakraleer met de chakra’s, meridianen en het energieveld (aura) of aan de antroposofie, met het etherlichaam en de Ik-organisatie…
Ook Riekje gaat er vanuit dat er meer is dan alleen het fysieke lichaam, volgens haar stroomt de ziel met haar oorspronkelijke energie van het Onbegrensde Veld door het fysieke lijf heen.
De energie van de ziel kan worden ervaren als vrede, stilte, rust, ruimte, sereniteit, vervulling, eenheid. Met name eenheid wordt hier sterk mee verbonden. Eenheid in de zin dat alles met elkaar verbonden is, alles is zoals het hoort te zijn en waarin geen ‘ik’ bestaat, want die is onderdeel van het geheel. Het gaat veelal over het gevoel van wij, over een diepe verbondenheid met alles om je heen door het gevoel er één mee te zijn. Het lijkt op hoe een baby de wereld ervaart: symbiotisch.
Het hart
Rondom de geboorte daalt een ziel een lichaam in en stroomt de oorspronkelijke energie door het lichaam heen. Riekje omschrijft het niet zo, maar zelf ervaar ik het hart als de zetel (de woning) van de ziel.
De stromende oorspronkelijke energie (vergelijkbaar met wit licht) valt als het waren door een prisma en krijgt twee gevoelskleuren: liefde en vreugde, wat een nieuwe dimensie vormt: het hart.
Het hart kent nog geen afgescheiden ‘ik’ maar ook niet het ‘wij’ van de ziel. Het is een soort tussenfase waarin er wel de ervaring is van een ‘ik’ maar die gevoeld wordt als onderdeel van een groter geheel, van een ‘wij’.
Vreugde is vrijuit stromende energie. Vreugde is energie wat vanuit de ziel door het hart heen spontaan naar buiten kan stromen wat zich gelijk wil uiten in gedrag. Denk maar aan het huppelen van een kind, maar ook zingen en dansen zijn hier directe uitingen van. Het is niet overdacht, het is spontaan.
Andere vormen van vrijuit stromende energie zijn;
- Geestdrift
- Enthousiasme
- Verwondering
- Nieuwsgierigheid (vanuit alle openheid iets willen ontdekken/onderzoeken en verwonderd zijn over de wereld)
Liefde is energie vanuit verbinding; energie die is verbonden met iets of iemand. Liefde is dus nooit alleen, er is verbinding met iets. Riekje schrijft in haar boek ‘De reis van het gewaarzijn’ nog uitgebreid over wat zij verstaat onder liefde, en heeft er zelfs een heel boek over geschreven: ‘De anatomie van liefde’. Zeker de moeite waard om die te lezen! Voor nu, ga ik daar verder niet op in, alleen nog dat Riekje liefde verschillende gevoelskleuren geeft:
- Houden van
- Mededogen
- Troost
- Medevreugde
- Geduld
- Begrip
- Mildheid
- Vergeving
- Spijt
- Verzoening
- Rechtvaardigheid
- Verontwaardiging
- Moed
De energie stroomt vrijuit en uit zich ook vrijuit in gedrag. Zo stroomt de energie uit het hart en wil zich ergens in uiten of met iets/iemand verbinden. Je wilt bijvoorbeeld gaan huppelen of gaan zingen, iemand een knuffel geven of iets hebben. Het kan zijn dat dit allemaal lukt, de uitvoering slaagt wat een fijn en voldaan gevoel geeft.
Het leven is niet alleen maar rozengeur en maneschijn
In de bovenstaande dimensies is er nog geen sprake van stagnaties en frustraties. Maar, het leven is niet alleen maar rozengeur en maneschijn, frustraties en stagnaties horen bij het leven. Zo kan het ook zijn dat het anders loopt; je mag of kan niet huppelen of zingen, of degene wie je wilde knuffelen wilt dat niet of datgenen wat je wilde hebben was niet zoals je had gehoopt dat het was. Je krijgt niet wat je gehoopt had te krijgen en kon niet doen wat je wilde doen. Zo ontstaat er een stagnatie. Tussen jou en het ‘doel’ komt iets tussen waardoor het ‘doel’ niet bereikbaar is en de energie stagneert. Riekje noemt hetgeen ertussen een obstakel.
Schok en kramp
Nadat er iets gebeurt waardoor je niet kunt doen of krijgen wat je wilt/verlangt, ontstaat er een schrik reactie. Je ademt in en niet meteen weer uit, spieren spanning zich aan wat een soort verkramping veroorzaakt. Er kan verbazing zijn, onbegrip of verbijstering. Je bent in de war en snapt niet wat er gebeurt.
Ook verkrampt het hart, wat we goed kennen in ons taalgebruik zoals het gevoel hebben dat je dichtklapt en een gesloten hart hebben. Riekje omschrijft het als kramp rondom het hart: pijn.
Van binnen naar buiten
Vanuit de ziel en het hart kom je nu in een andere laag terecht, zo beweeg je van het hart af naar buiten toe; van binnen naar buiten. De eerste laag die we dan tegenkomen noemt Riekje de directe emoties. Ze noemt het ‘direct’, omdat ze gelijk na de pijn ontstaan. Het woord ‘emotie’ komt van het Latijnse woord ‘e-movere’ wat naar buiten bewegen betekent. Voor de directe emoties betekent dit dat ze in gedrag een naar buiten bewegende richting hebben.
Directe emoties
Gelijk nadat de schok is geweest is er dus pijn en vervolgens ontvouwen zich gelijk de directe emoties. Zo word je (in de puurste vorm) boos of bang en ontstaat er een reactie in de vorm van beweging, zoals: schoppen, schelden, weggaan/rennen etc..
Directe emoties zijn dus emoties die direct na de pijn ontstaan en zijn naar buiten gericht: boos is vechten en bang is vluchten. In een komend ander blog bericht ga ik verder in op de emoties boos en bang.
Verdriet hoort ook bij de directe emoties, samen met pijn. Maar deze twee vragen wat extra uitleg.
Pijn is de kramp die ontstaat rondom het hart. Om weer terug bij het hart te komen (we zijn namelijk van binnen (hart) naar buiten (de laag van directe emoties) gegaan, is dus weg van het hart) moeten we de pijn passeren. En dat is niet makkelijk, want afhankelijk van hoe groot en pijnlijk de pijn is willen we die veelal niet voelen. Maar om terug te gaan naar het hart moet volgens Riekje de pijn doorvoelt worden, waarbij het ook belangrijk is dat we de pijn doorvoelen in het bijzijn van een een echt luisterende ander. Wanneer je de pijn bewust voelt kan de kramp rondom het hart ontspannen en gaan de poorten naar het hart weer open.
Verdriet omschrijft Riekje als stromende pijn. Wanneer we met onze aandacht bij de pijn zijn en deze voelen kan de verkramping ontspannen en gaat pijn stromen. Wanneer we huilen stroomt de pijn het beste. “Huilen is: pijn laten stromen in tranen, verdriet voelen.” (blz. 56 De reis van het gewaarzijn). Verdriet en huilen kent overigens verschillende vormen, denk maar aan slachtofferverdriet en jammeren. Het verdriet dat helend is noemt Riekje ‘puur verdriet’.
Hoe ziet dit alles er in de praktijk uit?
Een kind krijgt de spontane impuls om een hond te knuffelen. Op het moment dat hij naar de hond toe rent houdt moeder hem tegen. Om wat voor reden moeder dit dan ook doet, zij wordt het obstakel in de stroming. Gelijk schrikt – al dan niet zichtbaar – het kind en in een milliseconde daarna wordt hij boos. Het kind probeert zich driftig uit de armen van moeder te wurmen, want hij wil zo graag naar de hond. Moeder ziet wat er gebeurt en reageert daar adequaat op. Moeder erkent bijvoorbeeld de boosheid van het kind, geeft het aandacht en legt uit waarom ze niet wil dat hij naar de hond toe rent. De boosheid van het kind neemt af, tranen komen en hij snikt een paar keer en vervolgens ontspant hij weer. Zo beweegt het kind uit de directe emotie terug naar het hart.
Wanneer je de pijn bewust voelt kan de kramp om het hart ontspannen en gaan de poorten naar het hart weer open
Maar, wat als directe emoties verboden worden?
Wat als je niet mag huilen, uitgelachen wordt om dat waar je bang voor bent en je boosheid niet geaccepteerd wordt? Het klinkt misschien gek, maar het gebeurt vaker dan je denkt…:
Je mag niet huilen of verdrietig zijn, dit kan doorklinken in woorden als ‘ach joh, het valt allemaal wel mee’, of ‘ach, stel je niet zo aan, zo erg is het allemaal niet’, of ‘ach, wat vervelend zeg, maar wel fijn dat je geen been hebt gebroken’, of ‘ssssttt stil maar, je hoeft niet zo te huilen, droog je tranen maar’.
Je mag niet boos zijn, dit kan doorklinken in woorden als ‘nou zeg, je hoeft niet zo boos te worden hoor!’, of ‘jemig zeg, je hoeft niet zo belachelijk te doen’, of in gedrag een kind bijvoorbeeld op een time-out plek zetten of naar zijn kamer sturen en pas terug mag komen als het afgekoeld is. Of lachen bij een klein kind als die boos wordt, want het is toch wel heel schattig als het kind zo boos is.
Je mag niet bang zijn, dit kan doorklinken in woorden als ‘kom op, niet zo aanstellen, het is maar een spreekbeurt, ze eten je niet op’, of ‘je hoeft niet zo bang te zijn, er zit echt niets onder je bed’, of ‘nou, dat valt wel mee toch’. Of lachen wanneer iemand om hulp vraagt om een spin weg te halen: ‘hahaha, jemig zeg dat is echt een hele kleine spin, pff ben jij daar nu bang voor…?!’
De indirecte emoties, een omleiding
Wanneer er een verbod komt op de directe emoties ontstaat er een nieuwe laag en bewegen we nog verder van het hart. In de jeugd is er dus door de omgeving ‘gesleuteld’ aan de uitingen van de directe emoties. Zo ontstaan er zoals Riekje het noemt omleidingen. Indirecte emoties zijn vervormingen van de directe emoties.
In het kort verschillende omleidingen:
Wanneer boosheid verboden wordt zijn er vier verschillende tactieken waarmee we dan door kunnen vechten om alsnog je ‘doel’ of een vervorming van je ‘doel’ te behalen: slachtofferverdriet, verleiden/vleien, jaloezie en ‘gerechtvaardigde’ woede (straf en wraak).
Ook kun je stoppen met vechten, dit uit zich in braaf en gehoorzaam zijn, het hebben van schuldgevoelens en schaamte.
De boosheid wordt dus vervormt en onderdrukt en slaat en stapelt zich op in jezelf.
Wanneer angst verboden wordt kan dat tot uiting komen in stoer en onbetrouwbaar zijn.
Het onderdrukken van angst kan zich uiten in negeren en dapperheid, de angst overschreeuwen, of vervormingen van angst krijgen (zoals watervrees, bang voor spinnen etc.), afleiding zoeken, sederen en verdoven.
En wanneer puur verdriet verboden wordt kan dit tot uiting komen in flink zijn. Bij het flink zijn komt plichtsgetrouwheid (doorzetten zonder grenzen) vaak voor, wat nog weel eens uitloopt tot een burn-out.
Wat Riekje niet schrijft maar wat ik wel een waardevolle toevoeging vindt is dat wanneer de pijn te groot is er ook weerstand ontstaat. Hierover vertel ik in een ander blog bericht later meer.
Hoe ziet deze weg er in de praktijk uit?
We nemen het voorbeeld van hierboven van het kind en de hond:
Een kind krijgt de spontane impuls om een hond te knuffelen. Op het moment dat hij naar de hond toe rent houdt moeder hem tegen. Om wat voor reden moeder dit dan ook doet, zij wordt het obstakel in de stroming. Gelijk schrikt – al dan niet zichtbaar – het kind en in een milliseconde daarna wordt hij boos. Het kind probeert zich driftig uit de armen van moeder te wurmen, want hij wil zo graag naar de hond.
In plaats van dat moeder ziet wat er gebeurd en daar adequaat op reageert, reageert moeder met de woorden “nou zeg, je hoeft niet zo boos te worden hoor, dat vind ik helemaal niet leuk als je zo doet” Het kind begint te mekkeren en te huilen. Dit huilen is geen stromende pijn, het zijn slachtoffer tranen. Moeder wordt boos op het kind en stuurt hem naar zijn slaapkamer om af te koelen. Voor het kind is het natuurlijk helemaal niet leuk om zo gestraft te worden en alleen te zijn op zijn kamer. Het kind voelt zich schuldig en wordt braaf weer kalm maar gaat niet terug naar zijn hart. Wanneer het kind weer naar beneden mag komen gaan ze eten en is het hele gebeuren in de verledentijd, althans… voor moeder dan.
Zeker wanneer zoiets vaak gebeurt leert het kind dat het niet boos mag zijn en zal hij zijn boosheid niet meer uiten. In plaats daarvan krijgt het kind schuldgevoelens en zal hij zijn gedrag aanpassen en bijvoorbeeld gaan gehoorzamen zodat de pijn die hij eerder hierin heeft ervaren niet meer hoeft te voelen en er op deze wijze voor zorgen dat het ook niet meer zal gebeuren; pijn voorkomen.
De laatste redding
Verlossing
Wanneer de pijn te veel wordt is er nog een uitweg waarin je verlost bent van alle verwarrende en pijnlijke gevoelens. Gevoelens, emoties en pijn voel je namelijk in je lichaam. En je raadt het al, met het denken (wat zich in het hoofd bevindt) kunnen we niet voelen.
De zolderkamer op; de ratio
Als we het lichaam als een huis beschouwen is het hoofd de zolderkamer. Daar bevindt zich het denken; de ratio. Op de daaronder liggende verdiepingen bevindt zich al het voelen, zoals de emoties en pijn.
Het op zolder wonen kent verschillende dimensies, zo kan het zijn dat je de zoldertrap nog op en af kunt maar het kan ook zijn dat deze niet meer begaanbaar is of dat je de zolderdeur op slot hebt gedaan.
Wanneer je dus naar de zolder verhuist en de trap naar zolder hebt ingetrokken en de deur hebt dicht gedaan, hoef je niet meer te voelen en ben je niet meer in contact met je emoties. Een ‘goede’ oplossing om de pijn niet meer te voelen. Maar dat betekent veelal ook dat al het andere ook niet meer gevoeld wordt. Het denken, de ratio, heeft de overhand genomen. De kleur, de beleving, is eruit gelopen.
Mensen die in hun hoofd leven kunnen vaak wel óver (hun) gevoelens en emoties praten, waardoor het lijkt alsof zij niet in hun hoofd leven. Echter kunnen ze niet of nauwelijks voelen waar ze over praten; er is geen gevoelde verbinding mee en ze beleven het niet/nauwelijks.
Woorden die passen bij de ratio:
Lichamelijke klachten
Wanneer gevoelens, emoties en pijn geen aandacht worden gegeven, deze niet (bewust) gevoeld worden en de energie niet uit het lichaam kan stromen gaat dit vastzitten in het lichaam én kun je niet terug naar je hart bewegen. Het lichaam moet hard werken om de energie ingekapseld te houden. Binnen craniosacraal therapie noemen we dat energiecystes; vastgezette, ingekapselde energie. Dit wordt een stoorzender in het lichaam, het lijf heeft steeds meer nodig om het vast te houden waardoor je op den duur allerlei klachten krijgt.
Hoe ver je ook bent afgedwaald van je hart en ziel, er is altijd een weg terug.
Hoe verder?
Riekje schrijft over het van buiten weer naar binnen bewegen uitgebreid in haar boek. Vanuit haar visie ga ik hier nu niet verder op in.
Voor nu wil ik deze blog afsluiten met het aanwakkeren van een stukje bewustwording en nieuwsgierigheid. Wees eens nieuwsgierig naar je eigen emoties; welke emoties kom jij tegen? Hoe ga je er mee om? Herken je vervormingen bij jezelf? Zijn er dingen die je herkent in het gezin waar je bent opgegroeid? Kun je mild zijn naar jezelf, en zien dat jouw reactie een bescherming is tegen pijn? En, kun je nieuwsgierig zijn naar hoe jij reageert op emoties van anderen? Wat merk je daar dan in?
Bewust worden (vanuit nieuwsgierigheid) is een eerste stap.
Het is belangrijk om stil te staan bij wat iets met je doet, hoe je erop reageert en wat je nodig hebt om de energie te laten stromen en weer naar je hart te kunnen bewegen. Het gaat niet over fiksen en een kunstje uitvoeren, maar over erbij zijn en ermee zijn. Het is een holding space waarin dat wat er is gezien, gevoeld en gehoord kan worden (en dat ook wordt) en het daardoor als vanzelf kan gaan bewegen:
Stilstaan, contact maken, aandacht richten, niets doen en volgen...
Laat je verassen en speel!
Wel wil ik hieraan toevoegen dat niet ieder wizzewasje bewust beleeft hoeft te worden, er zijn dingen waarbij je als vanzelf weer terug naar je hart beweegt.
Er kunnen ook dingen zijn waarmee je zelf niet genoeg mee uit de voeten komt. Therapie kan dan ook nodig zijn om weer naar je hart te komen. Binnen de craniosacraal therapie hebben we mooie zachte lichaamsgerichte wijzen om met vastgezette pijn en emoties te werken.
Merk jij dat je vastloopt en heb jij behoefte aan emotioneel lichaamswerk als ondersteuning in je ontwikkeling en in de weg terug naar je hart? Wees welkom bij Praktijk Evoli! Ik ontvang je graag om diepzee te duiken.
Samenvattend hebben we dus een ziel en hart waar oorspronkelijk energie in stroomt. Wanneer je de impuls van het hart volgt maar er iets gebeurt waardoor er een obstakel komt, schrik je en ontstaat er vervolgens een directe emotie (boos of bang). Afhankelijk van hoe de omgeving in jouw jeugd is omgegaan met jouw emoties zul jij op het obstakel reageren met het uiten van de directe (pure) emoties of indirecte (vervormingen van) emoties. Ook kan het zijn dat je in je hoofd bent gaan leven en daarmee in de buitenste laag terecht bent gekomen; het verste weg van je hart, de laag waar je niet meer voelt.
Als gevolg van een obstakel ontstaat er in verschillende mate pijn. Wanneer je de pijn kunt doorvoelen kan de kramp rondom het hart ontspannen en kun je weer terug naar het hart bewegen.
Rachel
Geïnspireerd door Riekje Boswijk-Hummel, het boek ‘De reis van het gewaarzijn’.